Zarade i druga primanja zaposlenih

Prema Zakonu o radu, uređena je zarada, kao jedno od osnovnih prava, koja zaposleni ostvaruju, po zasnivanju radnog odnosa.

Zaposleni je svako fizičko lice, koje je u radnom odnosu kod poslodavca, a poslodavac je domaće ili strano lice, ili fizičko lice koje zapošljava odnosno radno angažuje jedno ili više lica.

Radni odnos se zasniva isključivo ugovorom o radu, između zaposlenog i poslodavca.

Rad po ugovoru o privremeno povremenim poslvima,ugovoru o delu i sličnim ugovorima, ne predstavlja radni odnos, već rad van radnog odnosa.

Pravo na zaradu, zaposleni ostvaruje u skladu sa Zakonom o radu, opštim aktom ili Ugovorom o radu.

Opšti akti koji se primenjuju prilikom utvrđivanja prava i obaveza zaposlenog i poslodavca, po osnovu rada su:

• Posebni kolektivni ugovori zaključeni za određenu delatnost;
• Pojedinačni kolektivni ugovori kod poslodavca;

Novčani iznos osnovne zarade i elementi za utvrđivanje radnog učinka, naknade zarade, uvećane zarade i druga prava zaposlenog, utvrđuju se Ugovorom o radu.

Zaposlenima se garantuje jednaka zarada za isti rad ili rad iste vrednosti, koji ostvaruju kod poslodavca.

Prema odredbi člana 105.Zakona o radu, zarada na koju zaposleni ima pravo , sastoji se od:

• zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu;
• zarade po osnovu doprinosa;
• drugih primanja po osnovu radnog odnosa;

Ovako definisana zarada jeste bruto zarada koja sadrži:

• neto iznos zarade, koji se isplaćuje zaposlenom;
• porez na zarade;
• doprinose koje iz zarade plaća zaposleni;

• Zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu:

Zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, sastoji se od:

• osnovne zarade;
• dela zarade za radni učinak;
• uvećane zarade;

Osnovna zarada se utvrđuje prema :

• uslova utvrđenih pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova;
• vremena provedenog na radu;

Osnovna zarada predstavlja novčanu vrednost konkretnih poslova i zadataka na radu.

Ugovorom o radu, može se utvrditi osnovna zarada, u iznosu većem od osnovne zarade, koja je utvrđena na osnovu elementa  opštteg akta.

Novčani iznoss osnovne zarade, koji se ugovara sa zaposlenim ugovorom o radu, ne može biti nižii od minimalne zarade.

U skladu sa odredbama člana 108. Zakona o radu, osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada, utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.To znači da se u osnovicu za obračun zarade  ne uzimaju  topli obrok i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

• Zarada po osnovu doprinosa zaposlenog, poslovnom uspehu poslodavca, nagrade, bonusi

Zarada po osnovu doprinosa zaposelnog poslovnom uspehu poslodavca, predstavlja jedan od vidova  kolektivne, odnosno individualne stimulacije zaposlenog, koja se može isplatiti po utvrđivanju poslvnih rezultata, ako poslodavac utvrdi da je zaposleni doprineo utvrđivanju tog rezultata.

• Radno vreme:

U skladu sa odredbama člana 5. Zakona o radu , puno radno vreme iznosi 40 časova nedeljno, ako ovim zakonom nije drugačije propisano.

Nepuno radno vreme, u smislu Zakona o radu, jeste radno vreme, kraće od punog radnog vremena.

Zaposleni, može kod jednog poslodavca raditi nepuno radno vreme, a li i kod drugog nepuno radno vreme , tako da ukupno ispunjava opseg punog radnog vremena.

U slučaju da se radi o poslovima koji su izuzetno teški i rizični za rad, radno vreme se skraćuje srazmernoštetnom dejstvu uslova rada na zdravlje i radnu sposobnost zaposlenog, a najviše 10 časova nedeljno, kod poslova sa povećanim rizikom.

Prema Zakonu o radu, radna nedelja traje 5 radnih dana, a raspored radnog vremena u okviru radne nedelje, utvrđuje poslodavac. radno vreme, po pravilu traje 8 časova.

Bitno je istaći da se zaposlenom pri evidenciji rada ili odsustvovanja sa rada upisuju sati rada ili odsustvovana sa rada, u iznosu u kojem je zaposleni trebalo da radi ili odsustvuje sa rada, u zavisnosti od rasporeda radnog vremena kod poslodavca.

Prema odredbama člana 56. Zakona o radu, poslodavac je duđan da obavesti zaposlene o rasporedu i promeni rasporeda radnog vremena, najmanje pet dana unapred.

• Rad na dan praznika

Zaposleni koji zbog organizacije procesa rada kod poslodavca ima obavezu da radi na dan državnog ili verskog praznika, za koji je Zakonom utvrđeno da se ne radi, ima pravo na uvećanu zaradu za rad na dan praznika, u visini utvrđenoj opštim aktom, i to:

• zaradu za taj dan od 100%;
• uvećanu zaradu za rad na dan praznika od najmanje 110%;
• to ukupno za rad na dan praznika iznosi 210%;

• Rokovi za isplatu zarade

Zarada se isplaćuje samo u novcu, osim ako zakonom nije drukčije određeno, prema članu 110. stav 2 Zakona o radu.

Opštim aktom ili Ugovorom o radu, može se predvideti isplata zarade i u drugim rokovima, npr. nedeljno ili dva puta mesečno, ali mora biti najmanje jednom mesečno do kraja tekućeg meseca za prethodni mesec.

• Obustave od zarade

Prema Zakonu o radu, poslodavac može, na osnovu pravnosnažne odlukesuda i u slučajevima utvrđenih zakonom, zaposlenom da obustavi od zarade najviše jednu trećinu zarade, osim ako zakonom nije drugačije određeno.

Poslodavac ne može zaposlenom da obustavi određeni iznos zarade, bez obzira na osnov za obustavu, bez saglasnosti zaposlenog, osim:

• ako postoji pravnosnažna sudska presuda;
• ako je to Zakonom predviđeno;
• ako je zaposleni dao saglasnost;